گفتگو

                                                              دکتر هلن ساخو

                   

خوانندگان گرامی، متن حاضر انعکاس گفتگوی دیگری است  با پروفسور جفری کان(Geoffrey Kahn)  از دانشگاه کمبریج (University of Cambridge) که امیدوار هستیم مورد پسند و استفاده‌ی شما قرار گیرد. نخستین مصاحبه‌ی ایشان چند سال پیش ـ رجوع شود به بولتن شامیرام، شماره‌ی 10، پاییز 2011 میلادی ـ منتشر شد که شامل توضیحاتی جامع در رابطه با کار بی‌وقفه‌ی ایشان برای حفظ زبان آشوری، منجمله ثبت ده‌ها لهجه‌ی مختلف این زبان و تعهد دیرینه‌ی ایشان به انجام این کار پراهمیت بود. با تشکر دوباره از تمامی زحمات ایشان، گفتگوی زیر که ادامه‌‌ی صحبت ما با ایشان است تقدیم شما می‌گردد.

س: جفری عزیز، چند سالی از آخرین گفتگوی ما می‌گذرد. در طی این سال‌ها شما مانند همیشه مشغول بوده‌اید. چند لهجه‌ی دیگر زبان آشوری را ثبت نموده‌اید، آرشیوهای آن‌لاین تأسیس کرده‌اید و در رابطه با زبان‌های دیگر و زمینه‌های دیگر نیز فعال بوده‌اید. می‌توانید در این باره کمی توضیح بدهید؟

ج: در عرض دو یا سه سال گذشته، من عمدتأ مشغول کار در رابطه با لهجه‌های مختلف منطقه‌ی اورمیه بوده‌ام یعنی ثبت دستور زبان این لهجه‌ها (Dialects). اما کارم نشان داده است که این لهجه‌ها متنوع‌تر از آن است که قبلأ تصور می‌شد. تفاوت‌های متعددی بین طرز تکلم روستاهای مختلف این منطقه وجود دارد که می‌توان آن‌ها را در اشخاص سالمند‌تر مشاهده کرد.اما از آنجایی که تعداد زیادی از این اشخاص روستاها را ترک کرده و به شهرها رفته‌اند و درآن‌جا با سایر آشوری‌ها زندگی می‌کنند، در حال حاضر این لهجه‌ها تا حدی همگون شده‌اند. با این حال تفاوت‌های واضحی بین روستاهای آشوری‌نشین شمال اورمیه مانند زومَلَن (Zumalan) و روستاهای جنوب اورمیه مانند ساعاتلووه (Saatluve) وجود دارد. هم‌چنین مشغول جمع‌آوری اطلاعات در رابطه با روستاهای مجاور این روستاها بوده‌ام که شامل گَویلَن (Gavilan) و سَلَمَس (Salamas) است. این دو لهجه با دیگر لهجه‌های اورمیه تفاوت‌های فاحشی دارند و هم‌چنین بین خود این لهجه‌ها هم تفاوت‌های مشخصی وجود دارد. در عین حال مشغول جمع‌آوری اطلاعات مشابهی از لهجه‌های روستاهای کوهستانی اطراف اورمیه مانند ماوانا (Mavana) و بالولان (Balulan) بوده‌ام که این‌ها نیز دارای تفاوت‌های قابل توجه می‌باشند.

س: از آخرین گفتگوی ما حوادث زیادی در خاورمیانه رخ داده است. بخش‌های متعددی از مناطق آشوری‌نشین درگیر آتش جنگ، نفاق، درگیری و در نتیجه جابجایی جمعیت هستند. آیا این وقایع در کار شما با آشوری‌ها و یا به طور کلی در مسیر کار شما تأثیرگذار بوده‌اند؟

ج: اوضاع خاورمیانه واقعأ تأسف‌بار است. تحولات اخیر باعث آوارگی تعداد بی‌شماری از آشوری‌ها  شده است. شهر آشوری‌نشین قره‌قوش (Qaraqosh) از جمعیت خالی شده و ساکنین آن در حال حاضر پراکنده هستند. چندین سال پیش من دستور زبان جامع این لهجه را نوشتم. این لهجه از لهجه‌هایی است که در حال حاضر به دلیل اتفاقات اخیر در معرض انقراض می‌باشد. این نمونه‌ای است که نشان می‌دهد ثبت لهجه‌های آشوری از چه اهمیتی برخوردار است.  در این رابطه تأخیر جایز نیست. لهجه‌ی قره‌قوش از اهمیت باستانی برخوردار است زیرا وارث لغات متعددی از زبان اکدی می‌باشد.

س: مهاجرت از ایران کماکان ادامه دارد، چه اسم این روند را کوچ سکوت بگذاریم چه جابجایی جمعیت. با توجه به این امر که در حال حاضر تعداد بیشتری از آشوری‌ها مثلأ در آمریکا زندگی می‌کنند تا ایران، به نظر شما تأثیر این پدیده بر زبان چیست؟

ج: به نظر من نتیجه‌ی چنین مهاجرتی از دست رفتن تدریجی یک زبان است. من مشاهده کرده‌ام که هر چند بسیاری از اوقات آشوری‌های جوان در آمریکا قادر به تکلم به زبان آشوری هستند اما بسیاری از لغاتی را که آشوری‌ها به طور سنتی به کار می‌برند بلد نیستند. من در کالیفرنیا سعی کرده‌ام تمامی این لغات را ثبت کنم. کل یک زبان به تدریج از بین می‌رود اما اصل آن ممکن است بعد از یک نسل از بین برود. به نظر من غنی‌ترین بخش یک زبان یا قلب آن، باز‌می‌گردد به زندگی سنتی متکلمان به آن زبان یعنی به لهجه‌هایی که در روستاها به کار می‌رفته است. در صورت از دست دادن اصل یک زبان احتمال می‌رود که آن زبان تا یک نسل بعد باقی نماند.

س: در حال حاضر جنبش گرایش به بومی‌گرایی که بخشی از آن شامل علاقه‌های جدی به به زبان آشوری بین علاقه‌مندان آشوری و غیرآشوری  در انگلستان و یا اصولأ در کل دنیا وجود دارد. بسیاری از این علاقه‌مندان را خود شما تربیت و تشویق کرده‌اید. به نظر شما چنین روندی تا چه حد می‌تواند اثر این جابجایی جمعیتی را خنثی کند؟

ج: مهم این است که آشوری‌ها دریابند که زبانشان بخشی اساسی و بنیادی از میراث تاریخی‌شان است. من همیشه به آشوری‌ها می‌گویم که میراث تاریخی و فرهنگی شما در تکلم به زبان شماست و نه در مجسمه‌های تاریخی‌تان. بسیاری از لغات زبانتان انعکاسی است از آشور باستان. امیدوارم که آشوری‌هایی که دست اندرکار مطالعه و ترویج فرهنگ آشوری هستند اهمیت حفاظت از لهجه‌های مختلف و متنوع زبان آشوری را دریابند.

س: در آخرین گفتگویمان گفته بودید که کار شما بدون سفر به ایران ناتمام می‌ماند. آیا هنوز هم این امر مصداق دارد؟ چه زمانی قصد مسافرت به ایران و ملاقات پژوهشگران و محققین آنجا را دارید؟

ج: واقعأ آرزو دارم که روزی به ایران و بخصوص به اورمیه بروم و با مردم آنجا از نزدیک آشنا شوم.

س: در خاتمه لطفأ درباره‌ی برنامه‌های آینده‌‌ی خود در رابطه با زبان آشوری توضیح دهید.

ج: برنامه‌ی آینده‌ی من به اتمام رساندن ثبت لهجه‌های اورمیه است که امیدوارم سال آینده به اتمام برسد. این کار در سه کتاب دستور زبان، لغت‌نامه و متون، ثبت و چاپ  خواهد شد.

با تشکر فراوان از اینکه بار دیگر وقت ارزشمند خود را به ما اختصاص دادید برای شما آرزوی موفقیت در همه‌ی امور را داریم.