آسورستان ایالتی تابع امپراطوری ساسانی (226 تا 640 بعد از میلاد) بود. این ایالت در ارتباط با ایالت بابل تحت حکومت پارتیان می باشد. این ایالت از موصل تا ادیابن را در برگرفته بود. در حالی که دین اصلی امپراطوری ساسانی دین زردشت بود، دین آشوری ها از قرن اول و دوم میلادی به بعد مسیحیت کلیسای شرق بود، هر چند که هنوز تعدادی از آنها پیرو دین باستانی بین النهرین بودند. خدای آشور حداقل تا اواخر قرن سوم میلادی هنوز در شهر خود مورد پرستش قرار می گرفت. یهودیت نیز با بعضی از مهم ترین کارهایش که در آنجا تهیه شد در آسورستان شکوفا شد. آشوری ها ساکنان بومی آن جا بودند و از نظر تعداد بر پارسیان برتری داشتند. زبان اصلی که در آسورستان رواج داشت زبان آرامی بود. ساکنان ان اغلب کشاورز یا تاجر و بازرگان بودند. شهر تیسفون پایتخت هر دو امپراطوری پارتیان و ساسانیان بود و در آن زمان بزرگ ترین شهر جهان به شمار می رفت
ایالت ساسانی آسورستان ارتباطات فرهنگی بی همتایی با دنیا برقرار کرد که در ذیل شرح داده خواهد شد مرکز کلیسای شرق بود که در زمان خود گسترده ترین کلیسای مسیحی جهان بود و تا آسیای مرکزی، چین و هند رسیده بود. این کلیسا توسط توماس رسول ( مار توما) و تادئوس مقدس ( مار اَدَی) بنا شده و ازلهجه سریانی آرامی برای کتب مقدس خود استفاده می نماید. یکی از کتب مقدس اصلی کلیسای شرق یعنی راز مقدس اَدَی و ماری، یکی از قدیمی ترین دعاهای اوکاریستیک در مسیحیت در حدود سال 200 بعد از میلاد سروده شد. کلیسای شرق طی شورای سلوکیه ـ تیسفون که در سال 410 میلادی در پایتخت ساسانی در آسورستان تشکیل شد به طور وسیعی تحکیم و گسترش یافت. سلوکیه ـ تیسفون به مدت بیش از 600 سال به عنوان مقر اسقفی کلیسای شرق باقی ماند. از کلیسای شرق گاهأ به اشتباه با نام نستوری یاد شده است هرچند که پیروان نستوریوس (451 ـ 386 بعد از میلاد) در واقع فقط در قرن پنجم بعد ازتفرقه نستوری در امپراطوری پارس سکونت کردند.
یک پدیده دیگر سریانی ـ آرامی یعنی مذهب مانی که توسط مانی (276 ـ 216) بنا شد، در قرن سوم کمی بعد از کلیسای شرق از آسورستان نشأت گرفت و در مسافت های وسیعی منتشر شد. در بعضی مناطق، مانی ایسم حتی از کلیسای شرق هم پیشی گرفت به طوری که حتی در یک مقطع وسیعأ در امپراطوری روم هم انتشار پیدا کرد. در حالی که هیچ کدام از شش دست نوشته اصلی سریانی مانی ها به طور کامل موجود نیستند، یک بخش طولانی سریانی یکی از کار های آنها که شامل اعتقادات اساسی آن ها است توسط تئودور بار خونِی ( یک نویسنده کلیسای شرق از بیت گرمای) در کتابش به نام کِتَبا دِسکولیون که در 792 نوشته شده بود حفظ شد. مرکز رسمی مانی ایسم نیز مانند کلیسای شرق، در سلوکیه ـ تیسفون بود.
آشور ساسانی که با امپراطوری ساسانی شروع شده و تا قرن یازدهم ادامه داشت مرکز یهودیت در جهان بود. کتاب اصلی یهودیت یعنی تلمود بابلی در آسورستان، بین قرن سوم تا پنجم و به زبان آرامی بابلی یهودی نوشته شده بود. آکادمی های تلمودی بابلی تقریبأ در نزدیکی سلوکیه ـ تیسفون مستقر شده بودند. اولین آکادمی تلمودی در حدود سال 220 در سوریه تشکیل شد. یکی از موثرترین مربیان تلمودی به نام راوا (350 ـ 270) که تحت تأثیر جدل مانوی و خداشناسی زردشتی بود، در آکادمی تلمودی دیگری در پومبدیتا تحصیل کرده بود.
دین مندائی که معتقدان به آن پیروان اصلی یوحنای تعمید دهنده هستند، و به نظر می رسد که تنها گروه عرفانی باقی مانده در جهان هستند، نیز در همین زمان از آسورستان نشأت گرفت. زبان و نوشتار آنها فرم مندائی آرامی بود که بسیار نزدیک به آرامی تلمود بابلی است. دو کار اصلی آنها که هر دو در حدود قرن دوم و سوم نوشته شده بودند کتاب گِنزا رابا و کتاب مندائی یوحنا هستند.
شاپور اول که دومین شاه امپراطوری ساسانی بود شخصأ با هر دو نفر یعنی مانی(276 ـ 216) که بنیانگذار مانی ایسم بود و شموئیل (257 ـ 165) که رئیس آکادمی در نِهاردیا بود آشنائی داشت. مانی تنها نوشته خود، شاپوراگان را که به زبان پهلوی میانه بود به شاپور اول تقدیم کرد. از شاپور اول بارها در تلمود بابلی به عنوان شاپور شاه نام برده شده است. به غیر از نوشتار های اصلی این گروه ها که امروزه وجود دارند، نمونه های باستان شناسی هر سه این لهجه ها و دست خط آرامی رامی توان در هزاران کاسه طلسم آرامی و مصنوعات سرامیک از عهد آسورستان یافت. در حالی که خط آرامی عبری فرم مربعی اصلی الفبای آرامی مورد استفاده در آرامی سلطنتی یعنی الفبای آشوری را حفظ کرد، الفبای سریانی و الفبای مندائی هنگامی پیشرفت کرد که فرم شکسته آرامی پدیدار شد. خط مندائی خود از توسعه خط پارتی به وجود آمد.
بعد از 640 میلادی، منطقه آسورستان به دست اعراب افتاد و نسبتی از جمعیت بومی آشوری که اعراب آن را آشوریون می نامیدند به تدریج تبدیل به یک اقلیت در سرزمین مادری خود شد. تعداد بسیاری از اعراب، و بعدها کردها وترکها به آن منطقه سرازیر شدند. این منطقه به مدت 500 سال (از قرن هشتم تا سیزدهم) پایتخت خلافت اسلامی و مرکز تمدن اسلامی شد. به هرحال، یک فرهنگ مسیحی، زبان آرامی شرقی و هویت آشوری ـ بین النهرینی در میان یک نسبت قابل ملاحظه ای از آشوری ها بومی پایداری کرد و آنها تا قتل عام مغول ها در قرن سیزدهم و چهاردهم، به صورت بخش مشخصی از جمعیت باقی ماندند. به هر حال آشوری ها تا کنون با تعدادی شهر، روستا و سکونت گاه های آشوری در منطقه حضور دارند و جماعات آشوری در اطراف شهرها یی مانند موصل، کرکوک، اربیل، دُهوک و آمِدیا باقی مانده اند.
No comments:
Post a Comment